‘de, da’ eki nasıl yazılır?

Şu dünyada uyuz olduğum bir sürü şey var. Biri de “-de” ile “de” eklerinin farkını çözememiş, durmadan yazım hatası yapan insanlar. Bu hata MSN’de yazışırken kabul edilebilir bir durum oluyor. Hani hızlı yazıyoruz, kısaltma kullanıyoruz vs. Ama bazı blog yazarları (?) ve birçok forum yazarı da nedense bu eki doğru kullanamıyor.

Arkadaşlar! Lütfen yazdıklarınıza biraz özen gösterin. Göndermeden önce yazdıklarınızı bir defa daha okuyun. Sayenizde Türkçe kaynaklardan nefret eder oldum. Türkiye’nin en geniş kapsamlı bloglarından Bildirgeç’i sizin gibiler sayesinde takip edemiyorum. “mi” soru ekini birleşik yazıyorsunuz, “evdede un var bakkaldada” cümlesindeki gibi absürt hatalar yapıyorsunuz. Küçük harf ile başlıyorsunuz yazmaya. “?”nin ne anlama geldiğini bile unutturmaya çalışıyorsunuz bize. “insan hiç mi umursamaz” cümlesinde olduğu gibi…

Türkçe kaynak yaratmak, Türkçe’yi katletmekle aynı anlama gelmez ki!

“-de” eki, bulunma hal ekidir. Eğer bir yerde iseniz bunu kullanırsınız. Birleşik yazılır. Aşağıda birkaç örnek mevcut:

• Evde un var.
• İzmir’de deprem olmuş.
• Antalya’da raylı sistem çalışması var.
• Antkart Genel Merkezi’nde çok kuyruk var.
• Fizikçimiz Fen Fakültesi’nde çalışıyor.
• Kalemim Didem’de kalmış.
• Yerde çamur var, dikkat et!
• Kaş’ta orman yangını çıkmış.
• Kitapta güzel resimler var.

“de, da” eki ise “dahi” anlamına gelen ektir. Ayrı yazılır. Hiçbir şekilde benzeşmez, “te, ta” olmaz. Örnekler:

• Ali ve Ahmet okula gidiyor. Ayşe de gidecek.
• Bu kitaptakiler çok güzel. Şu kitap da çok güzel. (Yanlış: Şu kitap ta çok güzel. Şu kitapta çok güzel.)

Örnekler yetti mi? Umarım… İnanın böyle hatalar yapmakla sadece Türkçe’yi katletmiyorsunuz. Aynı zamanda insanları Türkçe’den soğutuyorsunuz. Okumam için, önce insana hitap eder gibi yazılmış olması gerekiyor diye düşünüyorum. Yazarlık/çevirmenlik sadece yazabilme yetisi/kelime bilgisi değildir. Aynı zamanda bunları kurallara uygun bir şekilde ifade etme yeteneğidir.

Arkadaşlar! Hepimiz her kuralı bilmiyoruz. Ben de her kuralı bildiğimi ve bu yazıda hata olmadığını iddia etmiyorum. Öte yandan böyle kişileri uyarmamız, ama daha önemlisi bu kişilerin bizi dinlemesi ve bir daha aynı hatayı yapmaması gerekiyor.

Nice “okunabilir” Türkçe kaynaklara…

Yazım kuralları hakkında Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanmış detaylı bir doküman var. Buradan ulaşabilirsiniz.

Not: Bu yazıda kastettiğim hatalar klavyede yanlış tuşa basmaktan kaynaklanan hatalar değil, bilgisizlik kaynaklı hatalardır.

Not 2: Yazıdaki bir hata ziyaretçilerimden gelen bir uyarı üzerine düzeltilmiş, yazı 7 Ocak 2010 günü güncellenmiştir.